'CUMHURİYET OZANI'

‘Cumhuriyet Ozanı’ Aşık Mahzuni Şerif, Anadolu pop-rockı besleyen isimlerin başında gelir; yalnız onları değil, popu da, halk müzikçileri de, hatta alaturkacıları ve arabeskçileri de.

Anadolu pop/rock politize oldukça, şarkıcılar, gruplar Aşık Mahzuni’nin yapıtlarına daha fazla sarılmış, Edip Akbayram, Cem Karaca, Ersen, Apaşlar, Kardaşlar, Dadaşlar, Fikret Kızılok, Selda Bağcan, Mahzuni’nin türkülerini yorumlamıştır.

1968’de Cem Karaca-Apaşlar’ın seslendirdiği Oy Bana Bana ile başlayan bu alışverişte Anadolu popun Mahzuni’den aldıkları arasında Dom Dom Kurşunu, Nem Kaldı, Yiğitler, Mehmet Emmi, Dokunma Keyfine Yalan Dünyanın, Oy Babo, Acı Doktor, Darıldım Darıldım, İhtiyar Oldum, İnce İnce Bir Kar Yağar, Arabam Yolda Kaldı, Yuh Yuh, Garip, Ah Ne Olur Bizim Köyde, Kolum Nerden Aldın Zinciri, Gam Üstüne Gam, Dumanlı Dumanlı Oy Bizim Eller, Affetmem, Biz Yaparız, Meydan Sizindir, Boşu Boşuna, Darağacı, Yedin Beni, Zalim Zalim, Sen Açtın Yarayı, Adam Olmak Dile Kolay, Dar Ağacı, Bırak Beni, Yaralarım, Değmen Benim Yaslı Gönlüme, Yiğitler, Göreydim Öleydim, Bugün Bizde Bayram Var gibi yapıtlar vardır. Edip Akbayram, Aşık Mahzuni’nin yapıtlarını Anadolu popa en fazla taşıyan isim olmuştur.

Mahzuni, nüfustaki kayda göre 1939 yılında, babasının dediğine göre 7 Ocak 1943’de Kahramanmaraş’a bağlı Afşin kazasının, eski adıyla Berçenek (Barginek), yeni adıyla Tarlacık köyünde, rençber Zeynel ile Döndü Hanım’ın oğlu olarak dünyaya gelir.

Asıl adı Şerif Cırık’tır. Okul olmadığından 1943-44 yıllarında Elbistan’ın Alembey Köyü’ndeki Lütfü Efendi Medresesi’nde Arapça ile Kur’an’ı öğrenir. 1948’de köyde açılan ilkokula başlar ve 1954’te bitirir.

Yoksulluğu yenmek için çıkış arar ve köylerine gelen askeri öğrencilere özenip subaylığı kafaya koyar. 1956-59 arasında Mersin Astsubay Hazırlama Okulu’nda öğrenim gördükten sonra Ankara Ordu Donatım Teknik Okulu’na gönderilir.

Asker öğrenci olduğundan, Ruşen takma ismiyle Medeniyet gazetesinde şiirler yazmaktadır. 1961 yılında Ankara Ordu Donanım Teknik Okulu’ndayken, okul korosuyla Ankara Radyosu’na gider. Bu ziyaret sırasında Muzaffer Sarısözen, Nida Tüfekçi, Osman Özdenkçi, Ali Can, Mustafa Geceyatmaz gibi değerli halk müziği yönetmenleri sesini beğenir; bağlamasını kuvvetlendirmesini öğütleyerek zaman zaman radyoya gelmesini söyler.

Asker olduğu için gizli gizli bazı musiki toplantılarına katılır. Aynı dönemde, Ahmet Arif ve Hasan Hüseyin’le tanışır, onlardan etkilenir. Bağlamayı ise amcası Aşık ‘Behlül Baba’ Fezali’den 11 yaşındayken öğrenmiştir. Ustalarının bütün öğütlerini tutarak bağlamasını geliştirmek için çok çabalar ve başarır.

1961’de Kuleli Askeri Lisesi’nde öğrenim görmesi gerekirken ‘sakıncalı faliyetler’e katıldığı savıyla ordudan atılır. Askerlikten ihraç edilince uzun süre zor şartlarda, maddi sıkıntı içinde yaşar. Dayısının kızı Emine Hanım’la evliliğinin ardından Suna Hanım’la ikinci evliliğini de bu dönemde yapar.

Halk karşısına ilk kez 1962’de Cebeci’de bir açık hava sinemasında çıkar ve bu konserde Aşık Veysel’le tanışır. İlk plağı İşte Gidiyorum Çeşm-i Siyahım-Acı Doktor Bak Bebeğe’nin yayım tarihi ise 1964’tür.

1960’ların ilk yarısında politik baskılar nedeniyle çok zor günler geçirir. Buna rağmen yapıtlarında önce mezhebiyle ilgili yaşanılan sıkıntıların üzerine giderken, sonraları halkın dertlerini yansıtır, toplumsal çelişkileri dile getirir.

Birçok plağı toplatılır, konserleri yasaklanır, gözaltına alınır, tutuklu kalır, işkence görür. 12 Mart döneminde ‘Erim Erim Eriyesin’ parçası yüzünden bir buçuk yıl hapis yatar.

1972’de Gaziantep’de oturduğu ev yakılır; çünkü halkın ekmeğiyle oynayanlardan, haksızlıklardan, sömürüden söz etmiş, başkaldırmış, doğruluktan ve insanlıktan yana tavır almıştır.

Ömrünün her döneminde, sosyal, siyasal, kültürel, ekonomik, bireysel her türlü gelişmeyi yakından izlemiş, ABD’nin Vietnam’da yaptıklarından, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının asılmasına, Metin Göktepe’nin öldürülmesine dek bir dolu konudaki düşüncelerini, tavrını sıcağı sıcağına yapıtlarında dile getirmiştir. Hep insanı sevmiş, insanı anlatmıştır yapıtlarında…

1989-1991 yılları arasında Halk Ozanları Derneği Genel Başkanlığı’nı üstlenir. Pir Sultan Abdal Dernekleri Genel Merkez Disiplin Kurulu Başkanlığı, Hacı Bektaşi Veli Anadolu Kültür Vakfı Yönetim Kurulu üyeliği ve Ozan-Der Onur Kurulu Başkanlığı’ yapar. Bir ara, SODEP’ten milletvekilliğine aday gösterilir, 1995’de Barış Partisi’nin kurucuları arasında yer alır ve 1999’da CHP’ye katılarak milletvekilliğine adaylığını koyar.

Üç evliliğinden sekiz çocuğu olur. Yurtiçi ve dışında bol konser verir. Sayısı her kaynakta değişik rakamlarla belirtilen plaklarının birçok korsan kopyası yapılır. Kaba rakamla beş yüzü aşkın bestesi insanlara ulaşmıştır.

1997 yılında Almanya'dayken beyin kanaması geçirir. 2001'de kalp ve solunum yetmezliği nedeniyle hastaneye kaldırılır. Her iki rahatsızlığa rağmen eski enerjisiyle yaşamayı sürdüren ozan, kalp yetmezliği tanısıyla, 16 Mayıs 2002 tarihinde Köln-Porz Hastahanesi’nde yaşamını yitirir ve vasiyet ettiği üzere Hacıbektaş’ta gömülür.

Anadolu’nun binlerce yıllık kültürünü özümseyerek, ozanlık sorumluluğunu yüklenerek kâh sazıyla, kâh bestelerini Anadolu popçulara sunarak ülke müziğinin evrenselleşmesi için en çok çabalayanlardandır Aşık Mahzuni.

CUMHUR CANBAZOĞLU

NOT: KentinTürküsü, Anadolu Pop/Rock kitabından alınmıştır.